Gnojni kašalj je siguran znak da treba posjetite ljekara, jer može da ukazuje na upalu pluća, naročito uz simptome poput visoke temperature i bolova u grudima.
Pneumonija ili upala pluća je infekcija koja izaziva upalu vazdušne vreće jednog ili oba plućna krila, tako što ih napuni tečnošću ili gnojem, što uzrokuje kašalj sa flegmom (sluz), groznicu, jezu ili otežano disanje. Ova bolest predstavlja najopasnije oboljenje respiratornog sistema i može biti uzrokovana različitim mikroorganizmima, uključujući bakterije, viruse i gljivice.
Javlja se u svim starosnim dobima, a posebno kod osoba sa različitim hroničnim bolestima i oštećenjima imunog sistema. Ozbiljnost pneumonije može biti blaga ili čak opasna po život. Najozbiljnija je po novorođenčad i malu djecu, ljude starije od 65 godina, kao i one sa zdravstvenim problemima ili oslabljenim imunološkim sistemom.
Kako dolazi do upale pluća?
Mnoge klice mogu izazvati upalu pluća, a najčešće među njima su bakterije i virusi u vazduhu koji udišemo. Naše telo obično sprječava ove klice da zaraze naša pluća, ali ponekad one mogu da savladaju imunološki sistem, čak i ako je čovjekovo opšte zdravlje uglavnom dobro.
Uzročnici pneumonije mogu biti:
Bakterije – najčešći uzročnik bakterijske upale pluća je streptokok pneumonije. Ova vrsta pneumonije obično se javlja nakon prehlade ili gripa, a može uticati na jedan dio pluća, izazivajući stanje koje se naziva lobarna pneumonija;
Organizmi slični bakterijama – bakterija mikoplazma pneumonije takođe može izazvati upalu pluća. Budući da se bolest manifestuje kroz blage simptome, od pacijenta se ne zahtjeva da odmara u krevetu;
Gljivice – Najčešće se dešava kod osoba sa hroničnim zdravstvenim problemima ili oslabljenim imunološkim sistemom;
Virusi – Neki virusi koji uzrokuju prehladu i grip takođe mogu izazvati i upalu pluća, posebno kod djece koja su mlađa od 5 godina. Virusna pneumonija je obično blaga, ali u nekim slučajevima ona može izazvati vrlo ozbiljno stanje, kao na primjer, virus COVID-19 koji uglavnom uzrokuje upalu pluća i može dovesti do stanja koje je rizično po zdravlje pacijenta.
Koji simptomi ukazuju na pneumoniju
Kao i većina infektivnih oboljenja i pneumonija se karakteriše prisustvom nespecifičnih i specifičnih simptoma, među kojima su groznica, gubitak apetita, umor, mučnina, povraćanje, bol u grudima, dijareja, znojenje, drhtavica, kratak dah, bolovi u mišićima i zglobovima, glavobolja.
Kako razlikovati simptome upale pluća od prehlade i gripa?
Opšti simptomi (nespecifični) u pneumoniji slični su kao kod prehlade ili gripa, a razlika je u tome što traju duže.
Simptomi upale pluća variraju od blažih do težih, u zavisnosti od faktora kao što su vrsta klice koja uzrokuje infekciju, godine i opšte zdravlje pacijenta. Novorođenčad i bebe pokazuju znake infekcije kašljanjem, povraćanjem, povišenom temperaturom, umorom ili teškim disanjem. Kod infekcija izazvanih pneumokokom ili stafilokokom teška slika bolesti može se razviti u toku nekoliko sati, dok je kod pneumonije, prouzrokovane mikoplazmom, razvoj produžen na dve do tri nedelje. Poremećaj svijesti i konfuznost prate pneumonije izazvane najčešće psitakozom.
Respiratorni simptomi variraju i zavise od imunog sistema osobe i težine bolesti. Kašalj se javlja kod skoro svih obolelih, nedostatak vazduha osjeća više od dve trećine, bol u grudima oko 60%, dok više od polovine pacijenata iskašljava gnoj. U početku bolesti ispljuvak je oskudan ili ga nema, a u daljem toku bolesti postaje gnojav.
Visoka temperatura i drhtavica česti su kod mladih osoba s pneumokoknom pneumonijom, od kojih trećina ima herpes na usnama. Atipične pneumonije počinju sporije sa lakšom kliničkom slikom, u odnosu na bakterijske, jer se klinički simptomi razvijaju postupno. Temperatura postepeno raste i može biti veoma visoka, ali je izuzetno rijetko praćena drhtavicom. Prisutni su i opšti simptomi poput glavobolje, bola u mišićima i zglobovima, slabosti i umora. Kašalj se obično zapaža nakon 3 do 4 dana i, uglavnom, je suv i iritabilan, bez mogućnosti iskašljavanja.
Dijagnoza pneumonije se postavlja nakon kliničkog pregleda, na osnovu simptomatologije i fizičkog nalaza. Osim toga, lekar će zatražiti rendgenski snimak pluća i srca, a serološka ispitivanja će pokazati povišen broj leukocita (belih krvnih zrnaca) i uvećanu sedimentaciju, što je jasan dokaz da se u organizmu odvija zapaljenski proces uzrokovan infektivnim agensom. Auskultatornim nalazom (slušanjem pomoću stetoskopa) primijećuje se pucketanje i penušav šum, karakterističan za postojanje tečnosti u alveolarnom prostoru. Analizom sputuma (ispljuvka) moguće je izolovati uzročnika infekcije i na osnovu toga propisati adekvatnu terapiju.
Kako se liječi upala pluća?
Pravac u liječenju zavisi od tipa pneumonije i izolovanog uzročnika. Kao prvo, pulmolozi dijele upale pluća na dve vrste:
Bakterijske pneumonije – najčešće uzrokovane bakterijama pneumokok, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis;
Atipične pneumonije – uzrokovane bakterijama mikplazme, hlamidije, legionele, ali i respiratornim virusom, te one zahtjevaju drugačiji terapijski pristup u odnosu na bakterijske (tipične) pneumonije.
Bakterijska pneumonija se liječi antibioticima koje prepisuje ljekar, a koji određuje i dinamiku uzimanja terapije, jer u suprotnom, može doći do nepotpunog liječenja i povratka bolesti. Kod atipične pneumonije, izazvane mikoplazmom pneumonija, preporučuje se vitaminska terapija sa puno unosa tečnosti u organizam. Određene vrste virusne upale pluća mogu se liječiti nekim antivirusnim lekovima, jer antibiotici ne djeluju na viruse. Izuzetak predstavlja atipična pneumonija, koja se leči antibioticima.
Bitan aspekt u lečenju pneumonije predstavlja i simptomatska terapija – terapija koja otklanja simptome. Ljekari preporučuju primjenu antipiretika – lijekova za snižavanje tjelesne temperature, kao i preparate koji će omogućiti lakše iskašljavanje. Ponekad je potrebno duže vrijeme da bi se bolesnik oporavio od virusne nego od bakterijske pneumonije.
Kada je vrijeme da posjetite ljekara?
Obratite se svom ljekaru ako imate poteškoće sa disanjem, bolove u grudima, temperaturu 39°C ili više, ili uporni kašalj, posebno ako iskašljavate gnoj. Veoma je važno da ljudi iz sljedećih rizičnih grupa posjete ljekara:
-odrasli stariji od 65 godina;
-djeca mlađa od 2 godine, koja imaju pomenute simptome;
-ljudi sa oslabljenim imunološkim sistemom;
-ljudi koji primaju hemoterapiju ili uzimaju imunosupresore (lijekove koji potiskuju imuni sistem).
Za neke starije odrasle osobe i ljude sa srčanom insuficijencijom ili hroničnim plućnim problemima, upala pluća može brzo postati stanje opasno po život.
Da li se upala pluća može spriječiti?
Niko ne može da vam garantuje da nećete dobiti upalu pluća, ali postoje faktori koji smanjuju rizik:
Vakcinišite se – Na raspolaganju su vam vakcine za sprječavanje nekih vrsta upale pluća i gripa, o čemu možete razgovarati sa svojim doktorom;
Vakcinacija djece – Ljekari preporučuju drugu vakcinu protiv pneumonije za decu mlađu od 2 godine i za onu uzrasta od 2 do 5 godina, koja su u posebnom riziku od pneumokokne bolesti. Takođe se preporučuje vakcina protiv gripa djeci starijoj od 6 mjeseci;
Vodite računa o ličnoj higijeni – Da biste se zaštitili od respiratornih infekcija, koje ponekad dovode do upale pluća, redovno perite ruke ili koristite sredstvo za dezinfekciju ruku na bazi al*ohola;
Ne konzumirajte cigarete – Pušenje oštećuje pluća i oslabljuje ih u borbi sa respiratornim infekcijama;
Ojačajte imuni sistem – Potrudite se da dovoljno spavate, redovno vježbajte i hranite se zdravo.